პლატონური ტრადიცია კლასიკური ანტიკურობიდან მეთხუთმეტე საუკუნემდე, ანტიკურობიდან რენესანსამდე, შუა საუკუნეების ქართული ფილოსოფიური აზრის ჩათვლით - ესაა საგანი, რომელსაც თსუ პროფესორი, ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი, ლელა ალექსიძე მეორე კურსიდან იკვლევს. წლებთან ერთად კი თემა ფართოვდება და ღრმავდება.

კვლევის თემის არჩევანს მეცნიერი ასე ხსნის: “რატომ პლატონი და მისი ფილოსოფიიდან მომდინარე თემები, საკითხები, პრობლემები, იმპულსები? იმიტომ, რომ ისინი ჩვენთვის ყოველთვის საინტერესოა, ყოველთვის მეტ-ნაკლებად უშუალოდ გვეხება. ასე იყო საუკუნეების მანძილზე და ასეა დღესაც. პლატონური (ფართო გაგებით) ფილოსოფიური ტრადიციის შესწავლა (რაც პლატონის ოპონენტების ფილოსოფიების სერიოზულ გათვალისწინებასაც გულისხმობს) ჩვენთვის სარკეში ჩახედვასავით არის. ეს უცნაური სარკეა: ის ყოველთვის მეტს დაგვანახებს, ვიდრე მოველით, და საკუთარ თავსაც უფრო მრავალმხრივ წარმოგვიჩენს (მე ვიტყოდი _ მრავალმხრივად გვაქცევს კიდეც), ვიდრე ამას ამ სარკეში ჩახედვამდე (ანუ პლატონური ტრადიციის შესწავლამდე) წარმოვიდგენდით”, - აცხადებს ლელა ალექსიძე.

2013 წელს მეცნიერის მიერ განხორციელებული კვლევების სია საკმაოდ შთამბეჭდავია და ყველა მათგანს მკვლევარი ერთი საერთო მონოგრაფიის - “თავისუფლების გაგება ნეოპლატონიზმში” - ნაწილად აღიქვამს:

1. ბერძნული ნეოპლატონიზმის (III ს.) წარმომადგენლის, პორფირიოსის ნაშრომის (მას “სენტენციებს” უწოდებენ) ქართული თარგმანის გამოცემა, შესავლითა და შენიშვნებით (გამოქვეყნდა წიგნად 2013 წ)

2. სტატია ინგლისურ ენაზე იოანე პეტრიწის შესახებ, რომელიც გამოქვეყნდება მომავალ წელს კემბრიჯის კრებულში “პროკლეს ინტერპრეტაცია”. მასში შედის სხვადასხვა ქვეყნის სპეციალისტების ნაშრომები V ს. ნეოპლატონიკოსის, პროკლე დიადოხოსის ინტერპრეტაციების შესახებ გვიანანტიკურობიდან რენესანსამდე (გამომცემელი ს. გერში),

3. მოხსენება, წაკითხული ნეოპლატონიზმის საერთაშორისო კონგრესზე კარდიფში, დიდ ბრიტანეთში 2013 წლის ივნისში, რომელიც შეეხება XIV-XV ს. ბიზანტიელი ჰუმანისტის გეორგიოს გემისთოს პლეთონის ფილოსოფიის (კერძოდ, სიქველეთა შესახებ მისი თეორიის) პლატონურ და ნეოპლატონურ ასპექტებს (სტატიის სახით გამოქვეყნდება ბერლინში მომავალ წელს),

4. მოხსენება ფილოსოფიისა და სიკვდილის მიმართების გაგების შესახებ პლატონურ ტრადიციაში, წაკითხული ბიზანტინოლოგთა საერთაშორისო კონფერენციაზე ბათუმში, 2013 წ. სექტემბერში (სტატიის სახით გამოქვეყნდება შესაბამის კრებულში მომავალ წელს).

ამ ჩამონათვალს ავსებს მკვლევარის მიერ 2009 წელს განხორციელებული პროექტი იოანე პეტრიწის “განმარტების” გერმანულ ენაზე სრული თარგმანი, დიდი შესავლით, განმარტებებით და კრიტიკული აპარატით (გამოქვეყნდა ამსტერდამ-ფილადელფიაში 2009 წ). გერმანულ ენაზე გამოცემული პეტრიწის ტექსტი, შესავლით, განმარტებებითა და კრიტიკული აპარატით, არ წარმოადგენს ლელა ალექსიძის არც წარსული, არც მომავალი (შესაძლო) მონოგრაფიების ნაწილს. ესაა დამოუკიდებელი, უშუალოდ დასავლეთის სპეციალისტებისთვის განკუთვნილი შრომა, რომლის მიზანი იყო პეტრიწის ფილოსოფიის, ასე ვთქვათ, ინტერნაციონალიზაცია, საფუძვლიანად ხელის შეწყობა იმისთვის, რომ მე-XI-XII სს. ქართველი ფილოსოფოსის, ნეოპლატონიკოსის, იოანე პეტრიწის ნაშრომი გათვალისიწნებული ყოფილიყო დასავლელი კოლეგების იმ შრომებში, გამოკვლევებსა და გამოცემებში, რომლებიც ნეოპლატონურ ტრადიციას შეეხება. მეცნიერის თქმით, პეტრიწის ფილოსოფია, ყოველგვარი გადაჭარბების გარეშე, ამას სრულიად იმსახურებს. მეტიც: მისი შრომის გაუთვალისწინებლობა საერთაშორისო სამეცნიერო დონეზე, თავად მეცნიერების ნაკლი და საფუძვლიანი არასრულყოფილება იქნებოდა. „სწორედ ამ ნაკლის (რომელიც ჩვენთვის, ქართველი სპეციალისტებისთვის, ყოველთვის მტკივნეულად საგრძნობი იყო) “შევსებას” ემსახურებოდა ჩვენი გამოცემა”, _ განმარტავს მკვლევარი.

პროექტი მეცნიერმა განახორციელა გერმანელ კოლეგასთან, ნეოპლატონიზმის სპეციალისტთან ლუტც ბერგემანთან ერთად (პეტრიწის გერმანულ თარგმანზე დასავლეთში დადებითი რეცენზიებიც გამოქვეყნდა). ამ თარგმანის გამოცემის შემდეგ საფუძვლიანად გაიზარდა დასავლეთში დაინტერესება ძველი ქართული ფილოსოფიური შინაარსის ტექსტებისა და, უპირველეს ყოვლისა, იოანე პეტრიწის მიმართ.

„მიუხედავად იმისა, რომ მანამდე ჩემს უფროს და უმცროს ქართველ კოლეგებს, მათ შორის მეც, არაერთი სტატია და გამოკვლევა გვქონდა გამოქვეყნებული პეტრიწის შესახებ ევროპულ ენებზე, მაინც, სანამ პეტრიწის სრული ტექსტი არ დაიდო, დასავლეთის სამეცნიერო წრეებში მის მიმართ ერთგვარი უნდობლობა იგრძნობოდა. დასავლური მეცნიერებისთვის თანდათანობით “თვალის ახელის” ისტორია პეტრიწისკენ თავისთავად საინტერესო და დიდი თავგადასავალია”, _ ამბობს მკვლევარი.

პეტრიწის შესახებ თეორიული გამოკვლევები ევროპულ ენებზე ქართველ მეცნიერებს, მათ შორის ლელა ალექსიძესაც, მანამდეც გამოუქვეყნებიათ. თუმცა სამწუხაროდ, მეცნიერის აზრით, ეს არ აღმოჩნდა საკმარისი იმისთვის, რომ დასავლელ კოლეგებს გაეცნობიერებინათ და ეღიარებინათ პეტრიწის ნაშრომის მნიშვნელობა პლატონური ტრადიციის შესწავლისათვის საერთაშორისო მასშტაბით. „ამაში მე არა ერთხელ პირადად დავრწმუნდი 1990-სა 2009 წლებს შორის, ევროპელ და ამერიკელ კოლეგებთან ურთიერთობისას, სამეცნიერო კონფერენციებზე და შეხვედრებისას. დასავლეთისთვის, ფაქტობრივად, ცნობილი იყო მხოლოდ ნეოპლატონიკოსი პროკლეს ლათინური კომენტარი, შესრულებული ბერთოლდ მოოსბურგელის მიერ XIV საუკუნეში. ბიზანტინისტებისთვის ცნობილი იყო, აგრეთვე, ნიკოლოზ მეთონელის ბერძნულენოვანი კომენტარი, შესრულებული XII საუკუნეში, რომელიც ნეოპლატონიკოსი პროკლეს კრიტიკასა და მისი ფილოსოფიის ნეგატიურ შეფასებას წარმოადგენს”, _ ამბობს კვლევის ავტორი.

ის, რომ XII საუკუნეში ქართველმა ფილოსოფოსმა დაწერა ვრცელი, დეტალური განმარტება პროკლეს ნაშრომზე, რომელშიც მან საფუძვლიანად გააანალიზა და თავისი თანამედროვე ქართველი ქრისტიანი მკითხველებისთვის დადებითად წარმოაჩინა გვიანანტიკური ხანის პლატონიკოსის ფილოსოფია, დასაბუთებულად აჩვენა მისი მნიშვნელობა აზროვნებისთვის, ფილოსოფიისა და თეოლოგიისთვის, და, ამასთანავე, გაითვალიწინა ანტიკური ფილოსოფიის სხვა წარმომადგენელთა შრომები - ეს, ფაქტობრივად, ცნობილი იყო დასავლელი კოლეგებისთვის მხოლოდ ქართული მეორადი ლიტერატურის (სამეცნიერო გამოკვლევების) საფუძველზე, რაც ლელა ალექსიძის თქმით, მათთვის ნაკლებად დამაჯერებელი იყო. „იმისთვის, რომ დასავლელ კოლეგებს დაენახათ, თუ რამდენად მასშტაბურია ფილოსოფიურად პეტრიწის ნაშრომი, რამდენად ღრმად და დეტალურად იცნობდა ის ანტიკურ ფილოსოფიას (და არა მხოლოდ პროკლეს იმ ნაშრომს, რომელსაც განმარტავდა), საჭირო იყო თავად ტექსტის თარგმნა და თარგმანისთვის საფუძვლიანი კრიტიკული აპარატის, შესავლისა და განმარტებების დართვა, სადაც, სხვა საკითხებთან ერთად, განხილული იქნებოდა პეტრიწის ფილოსოფიური წყაროები (გავიხსენოთ, რომ შუა საუკუნეებში დასავლეთ ევროპელი ფილოსოფოსები და თეოლოგები, იგივე პეტრიწისგან განსხვავებით, რენესანსამდე, უმეტეს შემთხვევაში, ორიგინალში ფაქტობრივად არც იცნობდნენ ანტიკურ - ბერძნულ ფილოსოფიას). სწორედ ამ მიზანს ემსახურებოდა ჩვენს მიერ შესრულებული გერმანულენოვანი გამოცემა, რომელიც 2009 წელს გამოიცა. ეს არის, ვიმეორებ, პეტრიწის კომენტარი პროკლეს თხზულებისა “თეოლოგიის საფუძვლები”, თარგმნილი გერმანულ ენაზე ლუტც ბერგემანისა  და ჩემს მიერ”, - ასე ხსნის მეცნიერი თავის შრომის მთავარ მიზანს.

წიგნი სულ 418 გვერდს შეცავს, აქედან 58 გვ. შესავალი-გამოკვლევაა. თარგმანს ახლავს დეტალური განმარტებები და ინდექსები. თარგმანში გათვალისწინებულია პეტრიწის უძველესი, XIII საუკუნის ხელნაწერიც, რომელიც, თავის დროზე, ობიექტური მიზეზების გამო, სიმონ ყაუხჩიშვილმა და შალვა ნუცუბიძემ თავიანთ ბრწყინვალე ქართულ გამოცემაში (1937, 1940) ვერ გაითვალისწინეს. საბოლოო ჯამში, აღნიშნული გამოცემის შედეგად დასავლელმა კოლეგებმა რეალურად, ტექსტის თარგმანის გაცნობის საფუძველზე, და არა მხოლოდ მეორადი ლიტერატურით, დაინახეს, რას წარმოადგენს პეტრიწის შრომა. ამის შედეგად მათ მიეცათ შესაძლებლობა, რომ თავის კვლევებშიც, რომლებიც ნეოპლატონურ ტრადიციებს ეხება, გაითვალისწინონ პეტრიწის ფილოსოფია.

კითხვაზე, რა გამოხმაურება მოჰყვა იოანე პეტრიწის “განმარტების” გერმანულ ენაზე გამოცემას, ავტორი ასე პასუხობს: ამ თარგმანს, საჭიროებისდა მიხედვით, იმოწმებენ დასავლელი სპეციალისტები. ამას გარდა, გამოქვეყნდა ორი რეცენზია, ორივე დადებითია და საფუძვლიან მიმოხილვასა და ანალიზს წარმოადგენს. ერთი მათგანის ავტორი ლევან გიგინეიშვილია. ლ. გიგინეიშვილის რეცენზია (ინგლისურ ენაზე) გამოქვეყნდა ავტორიტეტულ ჟურნალში International Journal of the Platonic Tradition 4 (2010), pp. 181-215.

ძალიან დადებითი რეცენზია გამოაქვეყნა აგრეთვე არგენტინელმა მკვლევარმა, დასავლური შუა საუკუნეების ნეოპლატონიზმის ცნობილმა სპეციალისტმა კლაუდია დ’ამიკომ (ესპანურად) ასევე ავტორიტეტულ ჟურნალში Patricista et Mediavalia XXXII (2011), pp. 139-140.

„თემები, რომლებიც მე ჩამოვთვალე, და ბევრი სხვა, რომლებზეც მიმუშავია და ვმუშაობ, როგორც ვთქვი, შეგვიძლია გავაერთიანოთ ერთი საერთო სათაურით. ეს არის პლატონური ტრადიცია გვიანანტიკურობიდან რენესანსამდე. ამ თემის სხვადასხვა ასპექტებზე მთელი მსოფლიო მუშაობს და მე მართლაც შემიძლია თავი ბედნიერ ადამიანად ჩავთვალო იმის გამო, რომ ამ დარგის საუკეთესო წარმომადგენლებს საერთაშორისო მასშტაბით პირადად ვიცნობდი და ვიცნობ. მათ არაერთხელ უდიდესი დახმარება გამიწიეს, მათ შორის პეტრიწის ფილოსოფიის დასავლეთის მეცნიერებისთვის გაცნობაში. ესენი არიან ვერნერ ბაიერვალტესი, ილზეტრაუტ ადო, ლიუკ ბრისონი, ბურქარდ მოიზიში, თეო ქობუში, ლუტც ბერგემანი, რომელიც უკვე ვახსენეთ, და სხვები”, - ამბობს ლელა ალექსიძე.

აღსანიშნავია, რომ მეცნიერს მუდმივი კონტაქტი აქვს საერთაშორისო ნეოპლატონური საზოგადოების სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენლებთან, მონაწილოებს დისკუსიებსა და კონფერენციებში აღნიშნულ თემაზე.